CHIM HỌA MI VÀ BÔNG HỒNG

Oscar Wilde sinh tại Dublin ngày 15 tháng 10 năm 1856, mất năm 1900. Ông tốt nghiệp đại học đường Oxford, thông thạo ngữ học Hy Lạp và đọc sách rất rộng.

Với trí tưởng tượng của giòng Ái-nhĩ-Lan, thêm những kỷ niệm về sách vở đọc thật nhiều, và những cuộc du lịch qua Mỹ, Ý-đại-lợi, Hy-lạp, Pháp, ông viết những truyện thần thoại kiểu Andersen. Ông chịu ảnh hưởng của Flaubert, Adalbert de Chamisso, Prosper Mérimée, Théophile Gautier, Stevenson...

Ngoài các vở kịch (NGƯỜI ĐÀN BÀ TẦM THƯỜNG, SALOMÉ, NGƯỜI CHỒNG LÝ TƯỞNG) và các thi ca, phải kể các truyện thần thoại và các truyện ngắn : ÔNG HOÀNG SUNG SƯỚNG, TỘI LỖI CỦA NHÀ QUÝ TỘC ARTHUR SAVILE, BÓNG MA Ở CANTERVILLE, CHÂN DUNG ÔNG W.H., CHÀNG CÂU CÁ VÀ LINH HỒN CHÀNG, CHÀNG KHỔNG LỒ ÍCH KỶ v.v...

“Nàng nói sẽ khiêu vũ với ta nếu ta mang lại tặng nàng những bông hồng đỏ”  chàng Sinh viên nói  “nhưng khắp trong vườn, không có một bông hồng đỏ nào”.

Ở trong ổ, chót vót trên cây Sến xanh tươi, chim Họa mi nghe thấy tiếng chàng Sinh viên, nó nghển nhìn ra ngoài cành lá và suy nghĩ.

Chàng Sinh viên lại kêu : “Không có một bông hồng đỏ nào trong vườn ta!” và mắt rướm lệ. “Ôi! Thế ra hạnh phúc tùy thuộc vào những điều nhỏ nhặt! Ta đã đọc tất cả những trang sách của các triết gia và thấu triệt cả triết lý, vậy mà, chỉ thiếu có một bông hồng đỏ, đời ta sẽ bị khổ sở!”

Chim Họa mi nói:

- Đây mới thật là một kẻ si tình chân chính. Đêm này qua đêm khác, ta vẫn ca hát tán tụng chàng, mặc dầu ta không biết chàng ; đêm đêm, ta vẫn kể lể câu chuyện của chàng cho các vì sao, và nay ta mới trông thấy chàng. Tóc chàng đen như hoa dạ hương, môi chàng đỏ như cánh bông hồng chàng ước ao ; nhưng tình yêu biến sắc mặt chàng nhợt nhạt như ngà và nỗi ưu phiền đã in vết trên vầng trán.

Chàng Sinh viên thì thầm nói:

- Tối mai, Vương tước sẽ tổ chức cuộc khiêu vũ, và người yêu của ta có trong số khách mời.Nếu ta tặng nàng một bông hồng đỏ, nàng sẽ nhẩy với ta đến rạng đông. Nếu ta mang tặng nàng bông hồng đỏ, ta sẽ ôm nàng trong cánh tay, và nàng sẽ ngả đầu trên vai ta, và tay nàng sẽ xiết chặt trong tay ta. Nhưng không có bông hồng đỏ nào trong vườn, như vậy, ta sẽ ngồi lẻ loi một mình, và nàng đi qua gần, không lưu ý đến và lòng ta sẽ tan nát.

Chim Họa mi nói:

- Đó mới là người si tình chân thật. Ta ca hát, chàng đau đớn ; điều gì vui với ta, lại là sầu khổ với chàng. Quả thật, tình yêu là một điều kỳ diệu. Nó quý hơn những viên ngọc bích, đắt giá hơn những viên ngọc miêu trong sáng. Những ngọc trai và những thạch lựu không thể đem mua tình yêu được, vì nó không có bầy bán ở chợ, không thể mua tình yêu nơi những khách thương, nó cũng không thể lấy cân vàng để đo lường được.

Chàng Sinh viên nói:

- Các nhạc sĩ ngồi trên khán đài và đánh các nhạc cụ, và người yêu của ta sẽ nhẩy theo âm điệu thụ cầm và vĩ cầm. Nàng nhẩy nhẹ nhàng đến nỗi gót chân không chấm đất, và những kẻ tán tỉnh nàng, mặc quần áo tươi đẹp, xúm xít quanh nàng. Nhưng nàng không nhẩy với ta, vì ta không có bông hồng đỏ tặng nàng – rồi chàng nằm vật xuống thảm cỏ, vùi mặt vào lòng bàn tay và khóc.

Một con thằn lằn xanh nhỏ, đuôi cong, chạy qua gần chàng và hỏi:

- Tại sao chàng khóc?

Một con bướm, bay đuổi một tia nắng cũng nói:

- Tại sao thế?

Một bông cúc thì thầm hỏi bạn láng giềng, tiếng nhẹ nhàng và êm ái:

- Tại sao thế?

Chim Họa mi đáp:

- Chàng khóc vì một bông hồng đỏ.

Tất cả nhao nhao kêu lên:

- Vì một bông hồng đỏ! Kể cũng kỳ cục! – Và con thằn lằn nhỏ, vốn tính nhạo báng, bật cười sằng sặc.

Nhưng Họa mi hiểu rõ nỗi ưu tư thầm kín của chàng Sinh viên, nên đứng yên lặng trên cây Sến, và suy nghĩ về nỗi u uẩn của tình yêu.

Bỗng nó mở đôi cánh nâu và bay, bay bổng lên tận trời cao. Nó vượt qua hoa viên như một chiếc bóng, và như chiếc bóng, nó lướt ngang thửa vườn.

Ở giữa thảm cỏ hình vuông có trồng một cây Hồng tuyệt đẹp, và trông thấy, nó bay lại và đậu lên một cành hồng.

Nó kêu:

“Cho ta một bông hồng đỏ, ta sẽ hát cho mi nghe những bài ca êm dịu nhất của ta”.

Nhưng cây nhỏ lắc đầu và trả lời:

“Những bông hoa của ta trắng, trắng toát như bọt biển, trắng hơn tuyết trên đỉnh non. Nhưng anh hãy tìm anh ta, mọc xung quanh nhật quỹ cổ xưa, và có thể anh ta sẽ cho mi vật mong muốn”.

Chim Họa mi liền bay đến cây Hồng, mọc dưới cửa sổ của chàng Sinh viên.

Nó kêu:

“Cho ta một bông hồng đỏ và ta sẽ hát bài êm dịu nhất của ta cho mi nghe”.

Nhưng cây nhỏ lắc đầu và đáp:

- Những bông hồng của ta đỏ, đỏ như chân bồ câu, và đỏ thắm hơn cả những cánh san hô lớn, bập bềnh và chuyển động trong hang dưới đại dương. Nhưng tiết lạnh đã làm đông đặc những tĩnh mạch, sự giá rét đã tỉa những mầm non và bão bẻ gãy cả các cành của ta, thành ra ta không có bông hồng nào suốt năm nay.

Chim Họa mi kêu:

- Ta chỉ muốn có một bông hồng đỏ, một bông thôi! Có cách nào giúp ta một bông hồng không?

Cây nhỏ đáp:

- Có một cách, nhưng nó ghê gớm quá, nên ta không dám nói.

Chim Họa mi nói:

- Cứ nói cho ta biết, ta không sợ.

Cây nhỏ trả lời:

- Nếu mi muốn có một bông hồng đỏ, cần phải dệt bằng nhạc, dưới ánh trăng, và nhuộm bông hoa chính bằng máu tim mi. Mi phải hát cho ta nghe, ngực áp vào một chiếc gai hồng. suốt đêm mi phải hát cho ta nghe và gai hồng sẽ đâm thủng tim mi, và máu huyết mi sẽ chẩy vào trong các tĩnh mạch của ta và biến thành máu huyết ta.

Chim Họa mi kêu:

- Cái chết là giá nặng đối với một bông hồng đỏ và đời sống đối với bất cứ ai đều thật quý. Thật êm ái, ngồi trong rừng xanh và trông ngắm vầng đông trong chiếc xe vàng và Hằng Nga trong chiếc xe ngọc. Hương hoa sơn trà thật ngát dịu và êm dịu thay những bông phong lệnh, mọc ẩn náu dưới thung lũng và cây thạch thảo đầy hoa trên đồi. Vậy mà, Tình yêu vẫn hơn là Đời sống, và trái tim một con chim có nghĩa lý gì, so với trái tim con người?

Nó liền mở cánh tung bay, và bay bổng lên không trung. Nó lướt qua thửa vườn như một chiếc bóng, và như một chiếc bóng, nó là là bay trên hoa viên.

Chàng Sinh viên trẻ vẫn nằm trên thảm cỏ, nơi chim Họa mi vừa rời chàng, và nước mắt chưa ráo trong cặp mắt đẹp của chàng.

Chim Họa mi kêu:

“Hãy vui vẻ, hãy vui vẻ! Chàng sẽ có một bông hồng đỏ. Ta sẽ dệt nó bằng nhạc, dưới bóng trăng và nhuộm nó bằng chính máu huyết tim ta. Tất cả điều ta đòi hỏi lại chàng, là chàng phải là một người yêu thành thật, vì Tình yêu khôn ngoan hơn Triết lý, mặc dầu Triết lý có khôn ngoan và cường mạnh hơn Mãnh lực. Màu lửa là màu cánh và màu lửa cũng là màu của thân thể thần Tình ái. Đôi môi thần êm dịu như mật và hơi thở của thần tựa hương ngát”.

Chàng Sinh viên, mắt đang cúi xuống thảm cỏ, vội ngẩng lên ; nhưng chàng không rõ chim Họa mi nói gì, vì chàng chỉ hiểu những điều viết trong sách.

Nhưng cây Sến hiểu và buồn về ý định này, vì nó rất yêu chim Họa mi nhỏ, đã làm tổ trên cành lá của nó.

Nó thì thầm:

“Hát cho ta nghe bản hát cuối cùng ; khi mi đi rồi, ta cảm thấy cô đơn lắm”.

Chim Họa mi liền hát cho cây Sến nghe và giọng hát của nó tựa như tiếng nước thoát ra ở một bình bạc.

Khi chim Họa mi hát xong, chàng Sinh viên đứng dậy, rút ở túi ra một quyển sổ tay và một chiếc bút chì.

Chàng nhủ thầm và rời đi, qua hoa viên:

“Nó có hình thức, điều đó không thể chối cãi được ; nhưng nó có tình cảm không? Ta e ngại rằng không. Nói tóm lại, nó giống như hầu hết các nghệ sĩ : tất cả chỉ là văn từ, không chút thành thực. Nó không hy sinh cho người khác. Nó chỉ nghĩ tới âm nhạc và mọi người đều hiểu rằng nghệ thuật rất ích kỷ. Nhưng, phải công nhận rằng trong giọng hát của nó có vài âm điệu hay. Thật tiếc rằng những âm điệu đó không có nghĩa lý gì, không giúp được một điều lợi ích thiết thực nào!” Rồi chàng đi vào phòng, nằm lên chiếc giường nhỏ, lại bắt đầu nghĩ đến mối tình của mình ; và một lúc sau, chàng ngủ thiếp đi.

Và khi vầng Trăng soi tỏ trên trời, chim Họa mi bay đậu lên cành Hồng, áp ngực vào một chiếc gai. Suốt đêm, chim ca hát, ngực áp vào chiếc gai và vầng Trăng lạnh giá, trong sáng như pha lê cúi xuống nghe chim hát. Suốt đêm, chim ca hát và chiếc gai càng đâm sâu mãi vào ức chim, máu huyết của đời sống từ thân thể nó thoát ra.

Thoạt đầu, chim ca hát mối tình chớm nở trong lòng trai, gái. Và trên cành cao, cây Hồng nở một bông tuyệt đẹp, cành hoa này nở tiếp cành khác, theo nhịp bản ca, bản này nối bản nọ. Bông hoa trước nhợt nhạt, như làn sương treo lơ lửng trên giòng sông – nhợt nhạt như chân trời buổi sớm mai, và bàng bạc như ánh bình minh. Giống như một hình bóng một bông hồng trong tấm gương bạc, tựa như hình bóng một bông hồng trong làn nước lặng lẽ, đó là bông hoa nở trên cành cao cây Hồng nhỏ.

Nhưng cây nhỏ thôi thúc chim Họa mi ghì chặt hơn vào chiếc gai.

Cây nhỏ kêu:

“Bám chặt hơn vào, chim Họa mi nhỏ, kẻo ngày đã tới mà bông Hồng chưa hoàn tất”.

Chim Họa mi liền ghì chặt thêm vào chiếc gai và tiếng ca hát, mỗi lúc càng lớn mạnh, vì nó tán tụng mối tình trong tâm hồn người thanh niên và thiếu nữ.

Và một màu hồng thanh nhã tràn lan trong khắp cành hoa, tựa như sắc mặt hồng hào của người chồng khi hôn cặp môi người vợ. Nhưng chiếc gai chưa đụng vào trái tim chim Họa mi, nên tim hoa còn trắng, vì chỉ riêng có máu huyết chim Họa mi mới nhuộm đỏ được tim hoa.

Và cây nhỏ lại thúc dục chim Họa mi ghì chặt thêm vào chiếc gai.

Cây nhỏ kêu:

“Chim hãy ghì chặt thêm, kẻo ngày sắp tới mà bông hồng chưa hoàn tất”.

Chim Họa mi liền ghì chặt thêm vào chiếc gai và chiếc gai đụng vào trái tim chim và nó cảm thấy nhức nhối, cay đắng. Cay đắng thay nỗi đau đớn và mỗi lúc càng tàn khốc tiếng hát của chim, vì nó tán tụng mối Tình trở nên hoàn toàn do cái Chết, mối Tình không bao giờ chết được trong mồ.

Và bông hồng trở nên thắm đỏ, như ánh đỏ trời đông. Những cánh hoa đỏ thắm và tim hoa cũng đỏ rực như viên hồng ngọc.

Nhưng tiếng chim Họa mi yếu dần và đôi cánh nhỏ bắt đầu đập, mắt như có tấm màn che mờ. Mỗi lúc tiếng hát mỗi nhỏ và chim cảm thấy có gì nghẹt thở trong cuống họng.

Nó thoát ra một nhạc điệu cuối cùng. Vầng Trăng bạc nghe rõ, và nàng quên cả buổi bình minh, vẫn nấn ná trên bầu trời xanh. Bông hồng nghe rõ và nàng rùng mình, mở những cánh hoa ra không khí giá lạnh buổi ban mai. Nàng tiên “Tiếng Vang” mang tiếng ca cuối cùng này của chim Họa mi về hang động rực rỡ trên núi và đánh thức bọn mục đồng đang đắm say trong cơn mộng mị. Nàng phất phơ trên những hàng lau sậy bên giòng sông và những cây lau sậy xào xạc chuyền thông điệp của nàng ra biển cả.

Cây nhỏ kêu:

“Hãy nhìn, hãy nhìn! Bông hồng nay đã hoàn tất” ; nhưng chim Họa mi không đáp lại lời nào, vì chim đã chết, lăn trên thảm cỏ cao, trái tim bị chiếc gai đâm thủng.

Và buổi trưa, chàng Sinh viên mở cửa sổ và nhìn ra ngoài.

Chàng kêu lên:

“Ồ! Dịp may tuyệt diệu! Kìa, một bông hồng đỏ! Suốt đời ta chưa bao giờ trông thấy một bông hồng như thế này. Bông hoa thật đẹp, ta chắc nó phải có một tên la-tinh dài lượt thượt”. Và chàng cúi xuống hái.

Rồi chàng đội mũ và hấp tấp chạy lại nhà vị giáo sư, tay cầm bông hoa.

Ái nữ vị Giáo sư ngồi dưới cửa cổng, đang quấn băng lụa xanh vào cuộn, và con chó nhỏ nằm dưới chân nàng.

Chàng Sinh viên kêu:

“Nàng nói sẽ khiêu vũ với tôi, nếu tôi mang tặng nàng một bông hồng đỏ. Đây là bông hồng thắm đỏ nhất trên đời. Tối nay nàng cài nó trên trái tim, trong khi chúng ta cùng nhẩy, bông hoa sẽ thổ lộ lòng tôi yêu nàng đến mức độ nào”.

Nhưng thiếu nữ cau mày và trả lời:

“Tôi xem như bông hoa không hợp với áo tôi ; vả nữa, cháu ông Thị thần đã gửi tặng tôi những đồ trang sức thật, và ai cũng hiểu rằng đồ nữ trang giá đắt hơn những bông hoa nhiều”.

Chàng Sinh viên tức giận nói:

- À! Thật nàng bạc tình quá – và chàng ném bông hồng ra ngoài đường phố, lăn rơi xuống một rãnh nước và bị bánh xe bò đè nghiến.

Thiếu nữ đáp:

- Bạc tình à? Tôi nói để chàng rõ : Chàng thật vô phép ; và nói cho cùng, chàng là ai? Chỉ là một Sinh viên . Thế nào? Tôi tưởng rằng giầy chàng cũng chẳng có những khóa bằng bạc như người cháu ông Thị thần – nàng đứng dậy và đi vào nhà.

Chàng Sinh viên nói và đi:

“Ái tình thật là ngu độn! Nó không đáng một phân nửa hiệu năng của Luận lý học, vì nó không chứng minh điều gì, và luôn luôn nó nói đến những việc không bao giờ xẩy ra, và làm cho bạn tin những điều xác thực. Nói tóm lại, nó không có gì thiết thực, và trong thời buổi chúng ta, cần nhất là phải thiết thực, ta lại trở lại với Triết học và nghiên cứu Siêu hình học vậy”.

Và chàng quay  về phòng, rút một quyển sách lớn đầy bụi và bắt đầu đọc.