CHƯƠNG 27
Tom và những nô lệ khác đứng lúc nhúc ở thùng sau của một chiếc xe cồng kềnh đang nặng nề lăn bánh trên con đường gồ ghề.
Phía trước xe là Simon Legree. Hai người đàn bà, vẫn còn bị xích, ngồi bệch trên đáy thùng xe giữa mớ hành lý. Xe thẳng hướng tiến về phía trang trại của Legree, ở cách đấy không bao xa.
Đấy là con đường vắng vẻ và hoang sơ, chạy dài với hàng trăm khúc quanh, xuyên qua một rừng thông. Từng cơn gió rít mạnh trên các nhánh cây. Ở ven đường những thân cây trắc bá vươn cao từ mặt đất ẩm ướt và lầy lội, buông rủ từ trên xuống những chuỗi rong rêu đen kịt, một màu đen tang tóc.
Đây đó, vài con rắn với những hình thù xấu xí bò lướt trên những gốc cây bị đốn ngã và những cành gãy vụn nằm rải rác, mục nát trong những vũng nước.
Quả thật là một con đường đáng sợ, phù hợp với tâm trạng của những kẻ đứng sau xe. Còn gì khủng khiếp và buồn bã hơn đối với những kẻ bất hạnh này khi mà cứ mỗi giây, mỗi phút qua đi là họ lại cảm thấy mỗi xa hơn những gì họ nuối tiếc, mến yêu, mơ tưởng.
Đó cũng là ý nghĩ của tất cả những ai thấu hiểu được nỗi chán nản tột cùng, nỗi buồn bã sâu xa của những tên nô lệ đáng thương này, khi trông thấy con đường định mệnh chạy dài trước mắt.
Chỉ có mỗi một mình Legree tỏ vẻ vui sướng; thỉnh thoảng gã lấy trong túi áo ra chai rượu, tợp một ngụm.
Trang trại đã hiện ra trước mắt mọi người.
Ngôi trại này, lúc đầu, thuộc quyền sở hữu của một nhà quý phái giàu có và có óc mỹ thuật nên nó có một thời kỳ xinh đẹp lạ thường. Ông ta chết vì vỡ nợ. Legree chiếm đoạt và gã dùng nơi đây, cũng như tất cả mọi vật nằm trong tay gã, để kiếm tiền. Trong trại vì vậy có vẻ tiêu điều khi từ tay một người biết chăm sóc lọt vào tay của một kẻ tham lam, tàn bạo.
Trước ngôi nhà, ngày xưa là cả một vườn cỏ xanh tươi tốt, với đủ thứ cây cảnh, ngày nay chỉ còn là một khu cỏ mọc rậm rạp, vô trật tự, được tô điểm thêm nhờ rơm rạ, nhờ những mảnh vụn của vỏ chai và đủ thứ rác rến.
Đây đó, một thảm cỏ bị nhổ mất và mặt đất trơ ra. Những cây bông lài ủ rũ, những cây cảnh xinh đẹp giờ đây nghiêng ngả dưới sức trì kéo của đám ngựa mà người ta cột chúng vào thân cây. Khu vườn rộng lớn bị chiếm cứ bởi đủ loại cỏ dại, rải rác giữa đám cỏ dại này, một thứ cây quý cố gắng đơn độc ngẩng đầu lên. Ở khung cửa nhà lồng kính thì không còn một tấm kính nào cả. Trên những tấm ván mục nát trong nhà, ta còn thấy một vài chậu hoa khô héo, bị bỏ quên. Những thân cây úa tàn, những chiếc lá quắt queo chứng tỏ ngày xưa nơi đây là cả một vườn hoa!
Chiếc xe lăn bánh trên con đường vào trại, ngày xưa lấp cát, giờ cỏ dại mọc tứ tung giữa hai cây sứ Trung Hoa trồng ven đường, hình dáng xinh đẹp và lá cây xanh tốt như muốn chứng tỏ chỉ có mình chúng không bị tàn phai và khuất phục trước bản chất thô bạo của người chủ mới. Những tư tưởng cao quý ấy như ăn sâu vào tận rễ chúng khiến chúng càng ngày càng cao hơn và tươi tốt hơn giữa vùng đất đầy thử thách, bất hạnh.
Ngôi nhà thật vĩ đại và đẹp đẽ. Nó được xây theo lối kiến trúc ta vẫn thường thấy ở châu Mỹ. Tứ phía được vây quanh bằng một hành lang hai tầng, tất cả cửa đều mở trống. Nền nhà bên trong được lót toàn bằng gạch hoa.
Giờ đây, ngôi nhà trông thật tang thương. Có những cánh cửa sổ được che đậy qua loa bằng những tấm ván, một vài cửa sổ chỉ còn một cánh, vài cái khác có kính được thay bằng những tấm giẻ. Tất cả những thứ này biểu lộ một vẻ ghê rợn tiêu điều trong trang trại.
Trên mặt đất nằm vương vãi những đống rơm, những miếng gỗ, mảnh vụn của những kiện hàng và những thùng tròn. Ba bốn con chó, có vẻ dữ tợn, bị đánh thức bởi tiếng rít của bánh xe, chạy xáp lại như muốn cắn xé tất cả. Những tên nô lệ trong trại phải cố hết sức ngăn cản chúng xâu xé Tom và đám bạn đồng hành.
- Tụi mày thấy những gì đang chờ đón tụi mày đấy!
Legree vừa nói vừa vuốt ve bầy chó với vẻ tự đắc khó ưa và quay người về phía đám nô lệ :
- Tụi mày chắc hẳn thừa hiểu những gì sẽ đến với tụi mày nếu tụi mày bỏ trốn chứ? Những con chó này đã được huấn luyện thành thạo trong việc săn đuổi bọn da đen tụi mày. Chúng nuốt trửng tụi mày dễ dàng như bỡn. Tụi mày liệu hồn đó!
Gã nói với một tên gia nhân ăn bận rách rưới, đầu đội một chiếc mũ mất vành đang lăng xăng bên gã :
- Công việc ở nhà trôi chảy chứ? Sambo?
- Thưa ông chủ, tốt lắm.
Gã nói với một tên da đen khác, tên này cũng đang cố gây cho gã một sự chú ý :
- Quinbo, mày làm đúng theo lời tao dặn chứ?
- Dạ đúng!
Hai tên da đen này là những nhân vật chính yếu trong trại, chúng đã được biến cải theo ý muốn của Legree. Gã biến chúng trở nên hung dữ và man rợ như đám chó săn hung tợn của gã. Với bao cố gắng và luyện tập, gã đã thành công. Quả là một kỳ công lớn.
(Người ta để ý thấy bọn giám thị da đen luôn luôn dữ tợn hơn bọn da trắng. Người ta rút từ nhận xét này một kết luận thật đau lòng đối với giống dân da đen: là, một tên da đen giám thị còn ác độc gấp bội một tên da trắng. Chúng đối xử tàn tệ với đồng chủng chỉ cốt để lập công).
Cũng như nhiều vị quân vương chuyên chế mà lịch sử thường nói đến, Legree cai trị lãnh thổ mình bằng cách gây mâu thuẫn và chia rẽ chúng thêm. Sambo và Quinbo ghét nhau ghê gớm (những tên nô lệ khác ở trại cũng ghét cả hai tên ấy). Nhờ vậy, tên này canh chừng tên kia và canh tất cả những tên khác. Ngược lại, chúng cũng bị canh chừng bởi tất cả những tên khác! Đó là sự giám sát tổng quát và đầy đủ có lợi cho Legree. Không gì thoát khỏi tai mắt gã.
Legree tỏ ra có chút săn sóc đặc biệt với hai tên thân tín này, một thứ săn sóc có thể gây nguy hiểm cho chúng. Bởi vì chỉ cần một lời xúi giục, một dấu hiệu nhỏ nào đó của chủ là tên này sẵn sàng cắt cổ tên kia.
Nhìn cảnh tượng hai tên ấy xun xoe bên Legree, ta thấy chúng không khác hơn súc vật là bao! Những đường nét thô bạo, nặng nề và cứng rắn, đôi mắt mở to đần độn nhìn láo liên, đầy vẻ ham muốn, giọng nói khàn đục của chúng, bộ đồ bận trên người rách tả tơi và phất phơ trước gió của chúng... tất cả những thứ ấy hòa hợp hoàn toàn với địa vị hạ tiện của chúng bên tên chủ vô lương.
Chủ hắn ra lệnh :
- Này, Sambo! Mày hãy dắt bọn này về nơi trú ngụ đi. Đây là một mụ đàn bà tao mua cho mày đó - Gã vừa nói vừa đưa tay đẩy mạnh người đàn bà nô lệ về phía hắn - Tao đã hứa là sẽ đem về cho mày, vậy là mày bằng lòng chứ?
Người đàn bà giật nẩy mình và ngả về phía sau :
- Ồ, thưa ông, chồng tôi hiện còn sống ở Nouvelles Orléans.
- Ừ, thì đã sao? Bộ bây giờ tao không được quyền bắt mày lấy thằng khác sao? Im đi và cút khỏi mắt tao!
Legree chụp lấy cây roi. Tom không thể nghe thêm được câu gì nữa: bác phải đi theo Sambo đến nơi trú ngụ.
Nơi ở của bọn nô lệ gồm dãy lều cất thô sơ, cách khá xa tòa nhà của chủ. Nơi đây mang một vẻ tối tăm, ảm đạm đến cùng tận. Tom cảm thấy gần như tuyệt vọng. Bác vẫn còn liên tưởng đến căn lều bé nhỏ, thật giản dị, nhưng là nơi bác có thể nghỉ ngơi trong thảnh thơi và thanh tịnh, là nơi bác có một cái bục nhỏ để đặt cuốn Thánh kinh, là nơi thật yên tĩnh để bác có thể đến suy tư.
Sau những giờ làm việc mệt nhọc, bác sẽ bước vào một trong những căn nhà lều ở đây. Thay vì bàn, ghế, giường, là một ổ rơm đầy rác rến nằm trơ trọi giữa nền nhà; nền nhà là mặt đất bằng phẳng, nhẵn bóng, trơ trụi nhờ ở muôn vàn bàn chân dậm lên!
- Tôi sẽ ở đâu đây?
Bác hỏi Sambo với giọng nhỏ nhẹ.
- Tao không biết nữa... chắc ở đây quá... Tao chắc là ở đây còn dư một chỗ. Căn lều cũng đã dầy đặc người, tao không biết phải nhét mày vào đâu đây.
Trời tối mịt khi đám nô lệ làm việc trở về những căn lều tồi tàn này; đàn ông đàn bà, ăn bận rách rưới, khổ sở, đáng thương. Có lẽ không một ai trong bọn họ còn hơi sức mà để ý những kẻ mới đến cả.
Những tiếng ồn ào phát xuất từ dãy lều này không có gì hấp dẫn, toàn là những giọng nói như nghẹn ở cuống họng và khàn khàn, cãi cọ giành giựt cối xay bột bằng tay mà họ sẽ thay phiên nhau xay những hạt bắp còi để lấy làm bánh cho buổi ăn tối, một bữa ăn tồi tệ và nghèo nàn!
Họ đã phải quần quật làm việc ngoài những cánh đồng, từ lúc tinh sương, khom mình trên những công việc nặng nhọc dưới ngọn roi canh gác của tên giám thị. Hiện lúc này là lúc được mùa, công việc gặt hái hối thúc và người ta muốn triệt để tận dụng sức lực của từng tên một trong bọn họ.
Trong khi đám đông đi tới đi lui trước mặt Tom, bác đưa mắt tìm kiếm một khuôn mặt có chút thiện cảm. Những người đàn ông mặt mũi tối tăm, ủ dột, nhẫn nhục; những người đàn bà ốm yếu, buồn bã, chán nản; những tên mạnh hiếp đáp kẻ yếu đuối. Đó là lòng ích kỷ hung hăng và thô bỉ mà ta chỉ thấy xuất hiện ở những kẻ quá đỗi cùng cực. Bị đối xử như những con vật, bọn người khốn khổ này đã ở một mực thấp hèn nhất mà con người có thể rơi xuống!
Tiếng nghiến của bánh xe cối xay bột vọng đều đều giữa đêm tối gây một âm thanh buồn bã. Vì số máy xay quá ít, nên những tên khỏe mạnh đuổi những tên ốm yếu ra xa, phiên của bọn này chỉ đến vào lúc thật khuya.
- Đây này! - Sambo vừa nói vừa đi về phía người đàn bà nô lệ và vứt trước mặt bà một bao hạt bắp - Mày tên gì vậy?
- Lucy!
- Nghe đây, Lucy! Bây giờ mày đã là vợ tao, đi xay những hạt bắp này và lo nấu cho tao bữa ăn tối, nghe chưa?
- Tôi không phải là vợ anh và tôi không muốn làm vợ anh - Lucy nói với sự gan dạ bất chợt và nóng bỏng tìm thấy giữa nỗi tuyệt vọng - Anh đi chỗ khác đi!
Sambo nói với vẻ de dọa :
- Coi chừng tao đạp cho mấy đạp bây giờ!
- Giết tao đi, nếu mày muốn... càng sớm càng tốt... tao muốn chết lắm rồi...
- Ê này, Sambo! Mày xử sự với kẻ khác như thế à! Tao sẽ mách lại với chủ.
Quinbo lên tiếng, trong lúc đang bận bịu bên cái cối xay bột mà hắn đã giành được từ tay những người đàn bà khốn khổ. Sambo trả đũa :
- Và tao, đồ thằng già, tao sẽ mách với ông ấy là mày lấn áp những người đàn bà để giành lấy cối xay bột. Mày phải tôn trọng trật tự chớ!
Tom kiệt sức vì đói và mệt, Quinbo liệng cho bác một bao bắp hạt, ra lệnh :
- Này, thằng kia, giữ lấy và xay dần mà ăn, người ta chỉ phát cho mày một bao vào tuần tới, nghe chưa?
Tom chờ đợi thật lâu mới tới phiên mình được xay. Xúc động vì hai người đàn bà khốn khổ quá ốm yếu không xoay nổi bánh xe, bác liền xay giúp họ. Bác khơi lại ngọn lửa, nơi từ nãy đến giờ biết bao ổ bánh đã được nướng chín, và bác sửa soạn cho bữa ăn tối nghèo nàn.
Tom giúp những người đàn bà này một việc nhỏ, nhưng là một cử chỉ tương thân cao quý hiếm thấy ở chốn này. Thật là một điều mới mẻ đối với họ, và cử chỉ thương yêu này đã đánh thức con tim gần như chai đá của họ, gợi lên một vài nét dịu dàng rạng rỡ trên khuôn mặt họ. Bản tính khả ái như sống lại, hai người đàn bà muốn chính tay làm bánh và nướng cho bác. Nhờ đó, Tom rỗi rảnh ngồi bên bếp lửa và lấy cuốn Thánh kinh ra... Bác đang cần được sự an ủi.
_______________________________________________________________________
Xem tiếp CHƯƠNG 28
