Mùa hạ sáng choang. Buổi sáng tinh sương trời còn mát và trong như ngọc, hứa hẹn một ngày dài, vui, không biết bao nhiêu là trò vui : đi bắn chim, bẫy chim, câu cá, tắm sông. Chú thiếu nhi mười ba, mười bốn tuổi là tôi những ngày hè năm ấy ở Hà Đông đang tuổi nghịch ngợm. Giường tôi ngủ có cánh cửa sổ mở ra vườn. Ngoài vườn, ngay cửa sổ là một cây ngọc lan. Mùa hè, hoa lan nở thơm ngát những buổi sáng khi tôi mới thức, còn nằm mơ màng. Và tiếng chim kêu ríu rít. Chim sẻ, chim sáo. Chúng trở dậy trước tôi, chúng đã ra khỏi tổ và sắp kéo nhau đi về cánh đồng sau nhà kiếm mồi.
Những năm trước 1946, trước cuộc kháng chiến chống Pháp, tôi sống trong một tòa nhà lớn. Nhà của thầy tôi xây dựng lên sau gần nửa đời làm việc nhà nước ở tỉnh lỵ nhỏ bé này. Nhà có lầu, có vườn rộng bao quanh. Những năm ấy, gia đình tôi lại ít người. Tha hồ rộng rãi. Mùa hè, tôi có trò chơi hấp dẫn nhất là leo lên trần nhà bắt chim sáo. Ở hai đầu hồi dễ có tới vài chục tổ chim sáo. Mùa hè, sáo đẻ trứng và nở con. Khi nghe tiếng sáo non kêu chim chíp và đứng dưới sân nhìn thấy sáo mẹ tha mồi về tổ là anh em tôi biết trên mái có sáo non, trèo lên trần nhà thò tay vào ổ bắt sáo. Mỗi ổ có chừng ba bốn con sáo non mới nở. Sáo nở chừng bẩy tám ngày là có thể bắt xuống. Bắt sớm quá sáo chết. Những con sáo mẹ mất con la quang quác một lúc, náo loạn chừng năm phút rồi thôi. Chúng như quên ngay là bầy con của chúng vừa bị bắt. Chúng lại tiếp tục sống như không có chuyện gì xẩy ra cả và có thể trong một mùa hè, sáo mẹ đẻ và ấp trứng, nở con tới hai lần. Thời ấy còn nhỏ quá, tôi không chú ý mấy đến chuyện sáo mẹ đẻ trứng mấy lần trong một mùa hè.
Tôi chỉ biết bắt sáo non. Mép sáo non có một đường viền vàng. Mỗi lần bắt đầu nuôi một con sáo là tôi lại tràn đầy niềm tin con sáo của tôi sẽ sống, sẽ già, tôi sẽ tuốt lưỡi nó và dạy nó nói tiếng người. Nhưng không con sáo non nào sống được quá một tháng. Sáo non dễ nuôi. Cho nó ăn chuối chín và nếu chăm chỉ, đi ra đồng bắt châu chấu về cho nó ăn. Phải vặt càng và cánh châu chấu đi. Sáo non ăn phải châu chấu còn càng có thể chết hóc. Nếu nuôi được con sáo nào hơi lớn, mép nó tự nhiên biến mất viền vàng. Phải tỉa cánh nó kẻo nó bay mất. Sáo được người nuôi trở thành quen người. Thả ra khỏi lồng, nó chạy theo người, lon ton thật dễ thương.
Có năm, mẹ tôi làm thêm nghề dệt màn cung cấp cho nhà binh Pháp. Sau 1940, đường giao thông từ Pháp sang Đông Dương không đi lại được dễ dàng, mẫu quốc lại bị Đức Quốc Xã chiếm đóng, quân trang, quân dụng của nhà binh Pháp ở Đông Dương không được tiếp tế nên họ phải đặt mua ở bản xứ. Nhờ nghề dệt màn, nhà tôi trở thành đông vui trong mấy năm. Mấy dẫy nhà tranh được dựng lên ở cuối vườn, những khung cửi dệt màn được đặt ở đó. Tiếng khung cửi lách cách vang lên suốt ngày. Có những anh thợ dệt nuôi chim sáo thật cừ. Sáo của các anh nuôi thì sống, sáo của tôi thì chuyên môn èo uột rồi chết ngủm củ tỉ. Tôi còn nhớ có anh thợ dệt nuôi được một con sáo thật già. Anh hy vọng sẽ tuốt lưỡi nó và dạy nó nói. Một hôm bỗng dưng con sáo lăn cổ ra chết. Anh thợ cay cú lắm. Anh bảo tôi bằng giọng bí mật là có thằng giết con sáo của anh. Buổi trưa khi khung cửi nghỉ chạy, anh gọi tôi ra góc vườn, dùng dao mổ bụng con sáo của anh ra khám nghiệm. Trước sự ngạc nhiên của tôi, trong dạ dày con sáo chết có một viên sỏi tròn xoe. Có kẻ nào đó đã cho con sáo ăn một viên sỏi. Sáo được người cho ăn nên rất tin người. Khi nó đói, nó kêu và há mỏ ra, người bỏ gì vào mỏ nó nó cũng nuốt. Anh thợ cho tôi biết anh sẽ tìm ra kẻ giết con sáo và trả thù cho con sáo. Thủ phạm chắc chắn là một anh thợ dệt khác. Vụ án mạng rồi trôi qua, chỉ có con sáo chết oan uổng và chủ nó hậm hực ít ngày. Bây giờ tôi hiểu vì sao người ta có thể giết nhau được vì những lý do không đâu, như vì một con sáo bị chết.
Tôi bắn súng cao su vào hạng gần bét. Tập mãi mà vẫn không khá được. Nhưng mùa hè, lúc nào tôi cũng có cây súng cao su cầm tay, hay giắt ở cạp quần. Một bà bạn của mẹ tôi mới đây, khi nhắc đến những ngày ở Hà Đông, còn nói: "Từ những năm anh còn nhỏ, tôi đã biết thể nào anh cũng trở thành văn sĩ. Lúc nào tôi cũng thấy anh cầm cái súng cao su, hay cái kèn harmonica và quyển tiểu thuyết..." . Bà nhớ hình ảnh tôi trong những ngày hè năm xưa.
Cả một mùa hè, tôi chỉ bắn được một con chào mào. Bắn loạng quạng mà không ngờ trúng. Con chào mào ấy đến ngày chết. Khi thấy con chim rớt xuống và tôi chui vào bụi cây để lượm nó, tôi run lên vì cảm động. Tôi đem xác con chim chết cứng về nhà như một chiến lợi phẩm, treo nó đến mấy ngày trên cửa sổ, gặp ai cũng khoe.
Mùa hè là mùa của chim vành khuyên và chim di. Những con di đá ăn thóc, khỏe, dễ nuôi nhưng lì lì không hót hoặc chỉ hót rất ít. Vành khuyên nhẩy nhót hơn, hót nhiều hơn nhưng yếu và khó nuôi. Vành khuyên chỉ ăn chuối chín, phải hái hoa dâm bụt gài vào lồng cho nó rỉa. Những lồng chim khuyên đan bằng tre, hình vuông, trên có hai cái bẫy sập. Giá chừng một hào. Cũng chừng một hào một con chim khuyên, mua ở chợ Hà Đông, dẫy hàng chim.
Cứ năm ngày lại có một phiên chợ. Mùng một, mùng năm, mùng mười, ngày rằm v.v. Những sáng mùa hè, từ tảng sáng người từ vùng quê gồng gánh đi vào họp chợ như nước chảy. Từ La Khê, Bông Đỏ vào, đồng bào họp chợ đi qua cửa nhà tôi. Những gánh ổi chín vàng, ruột đỏ ối gọi là ổi đào. Mùi ổi ta chín thơm lạ thường. Miền Nam nhiều ổi nhưng không biết vì sao không thấy có giống ổi ta trái nhỏ, chín vàng, mềm đến bóp vỡ đôi ra được như thế.
Và hoa sen. Vào dịp hè mỗi năm, mẹ tôi thường mua hoa sen lấy nhụy ướp trà. Người quen gánh từng gánh hoa sen tới tận nhà. Anh em tôi xúm vào bóc hoa sen lấy nhụy. Buổi trưa, một góc nhà đầy hoa sen. Tôi nghịch trải những cánh hoa lên gạch, cởi trần nằm lên đó ngủ, mát lạnh cả lưng.
Mùa hè, tôi đi hớt tóc húi cua. Kiểu tóc ngắn thời đó có những cái tên là bàn chải, móng lừa, đờ-mi ca-rê. Chỉ có một cụm tóc ngắn dựng đứng lên đằng trước. Mẹ tôi nói: "Sao mày cứ thích cắt tóc ngắn cũn cỡn như thế. Trông nghênh ngáo như thằng ăn cướp..." Bây giờ thì khác rồi. Những thằng con tôi thích tóc dài, mỗi lần bắt buộc đi cắt tóc là một lần chúng khổ sở. Nếu bắt chúng cắt kiểu đờ-mi ca-rê như bố chúng ngày xưa chắc chúng khóc thét lên ấy và tôi chỉ mới dám cắt có đờ-mi ca-rê thôi đấy.
Tóc ngắn mới khỏe. Thời ấy thằng nào để tóc dài là thằng cù lần. Thằng nào không biết bơi, không dám đi bơi cũng là thằng cù lần chúa. Mùa hè, trò hấp dẫn nhất của tôi và bọn thiếu niên cùng tuổi ở Hà Đông là trò đi tắm sông. Hà Đông có sông Nhuệ Giang chảy qua tỉnh thật lý tưởng cho trò tắm sông mùa hè. Hai cây cầu và một bãi sỏi. Người ta chở sỏi không biết ở đâu bằng thuyền về đổ ở đó, ai muốn mua sỏi tới đó mua. Sông có sỏi nên bùn không vẩn lên, không bẩn chân, buổi chiều từ ba giờ cho đến tối, bãi sỏi đầy người. Bãi sỏi là pít-xin của bọn tôi.
Tôi bị cấm không được tắm sông, sợ chết đuối. Tôi lèn theo các bạn đi tắm, học bơi một mình. Đầu tiên bơi chó, rồi bắt chước các đàn anh bơi brasse, bơi crawl. Bơi cờ-run được hách lắm, dù chỉ bơi được vài thước. Một lần tôi lén đi tắm sông về đến nhà đầu hãy còn ướt. Mẹ tôi gọi lại sờ tóc tôi thấy ướt: "Chết thật thôi, thằng này lại đi tắm sông, không đánh cho mày một trận què lê, kéo liệt mày không sợ..." Tôi bị đánh một trận vì tội lén đi tắm sông. Tôi lăn lộn dưới đất bẩn hết cả quần áo. Đợi cho thầy tôi đi làm về, kể tội tôi xong, mẹ tôi mới cho dậy đi tắm, thay quần áo để ăn cơm. Mẹ tôi gọi anh xe...: "Múc cho nó thau nước đầy cho nó tha hồ vùng vẫy..." Tôi cay cú lắm nhưng không dám cãi... Thau nước toen hoẻn ngồi vào chưa ngập chim thì vùng vẫy cái nỗi gì? Sau đó tôi vẫn lén đi tắm sông đều đều nhưng tôi cẩn thận tắm xong rủ tóc hong cho thật khô mới về nhà. Tóc dài tai hại như thế. Húi cua thì tắm xong tóc khô ngay, sức mấy mà bị khám phá.
Muốn đi bơi ở Sàigòn, người ta chỉ có thể vào những piscine. Nhưng piscine Sàigòn mùa hè đầy nhóc những người. Quang cảnh như một bát ếch. Và đa số là Tầu Chợ Lớn. Tầu đi tắm piscine đông hơn Việt Nam nhiều. Miền Nam nóng nực và nắng quanh năm, đi bơi thật tốt nhưng người bình dân lại không có chỗ tốt để có thể đi bơi.
Qua việc bị cấm đi tắm sông ngày xưa nhưng vẫn cứ lén đi của tôi, tôi rút được một kinh nghiệm: biết bơi là một sự cần thiết, cha mẹ không nên cấm đoán con tập bơi, trái lại nên khuyến khích con mình tập bơi. Nếu cha mẹ không tự dắt con đi dạy nó bơi được, nên nhờ người khác. Cấm đoán để trẻ con lén đi một mình, không người lớn trông nom chỉ bảo, trẻ con có thể chết oan.
Buổi chiều tháng năm nắng như đổ lửa ở Sàigòn, tôi đứng trên phòng tập thể dục Golden Health club ở từng 10 của bin đinh Catinat nhìn xuống hồ bơi Neptuna. Ở đó có người thiếu phụ trẻ bận bộ bikini thật đẹp đưa đứa con nhỏ của nàng đến bơi. Tôi nghĩ đến Kiều Giang, con gái tôi, ngày nào nó cũng sẽ dắt con nó đi dạy bơi như người thiếu phụ kia, như tôi từng dắt nó đi dạy bơi ngày nó còn nhỏ. Tôi bỗng thấy hiện ra trước mắt khoảng thời gian ba mươi năm trôi qua : hình ảnh tôi thời nhỏ, mùa hạ, đi tắm sông ở Hà Đông, hình ảnh tôi, người bố trẻ, dắt con đi bơi ở những piscine Sàigòn. Và như mới hôm qua đây tôi còn nghĩ bao giờ mình có con mình sẽ dắt nó đi dạy bơi. Như trong một thoáng, tất cả đã qua. Tôi đã gần già...
HOÀNG HẢI THỦY
(Trích tuần báo Tuổi Ngọc số 55, tuần lễ từ 15-6 đến 22-6-1972)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét