MÔN ANH VĂN VÀ TÔI - Trần thị Phương Lan

 

 

Môn Anh Văn và tôi té ra có nhiều duyên nợ, gần như là suốt đời Thật ra, tôi thích học Pháp văn hơn:  Tiếng Pháp nghe cứ líu lo véo von như chim hót;  thơ ca Pháp ngữ thật êm đềm, bay bổng; và loại nhạc Pháp phổ thông tôi được biết đến khi mới lớn thì thật là lãng mạn và du dương (như bài Aline, Ensemble, Main dans la main, La plage aux romantiques...); trong khi tiếng Anh nghe mạnh mẽ và không được êm tai, thanh tao cho lắm. Tệ nhất là tiếng Tàu, nghe khủng khiếp và ghê rợn làm sao, kế đó là tiếng Đức, và cả tiếng Việt nữa, vì theo ý kiến khách quan của  một đồng nghiệp người Anh của tôi: cả tiếng Đức và tiếng Việt của chúng ta nữa, nói chuyện bình thường với nhau thôi, nhưng nghe cứ như sắp sửa cãi lộn tới nơi vậy! Viết tới đây tôi chợt nhớ đến câu văn khen "tiếng Việt thánh thót, líu lo như tiếng chim hót" của Graham Greene trong tác phẩm Người Mỹ Trầm Lặng, nhưng hình như ông ấy có mẹ là người Việt, nên ông ta binh vực tiếng mẹ đẻ cũng phải!

Dù gì thì tôi cũng vô tình gắn bó với tiếng Anh cả đời, từ lúc đi học tới khi ra đi làm. Và nghiệm lại, cả đời tôi chỉ có vỏn vẹn hai nghề: nghề gõ đầu trẻ, và nghề làm dịch thuật kiêm thư ký văn phòng. Cả hai nghề này dĩ nhiên đều dính dáng mật thiết tới Anh văn, là nghề của nàng!

Nhắc tới nhóm chữ "gõ đầu trẻ", tôi mới nhớ hình như chúng xuất phát từ một chữ duy nhất nhưng đa âm trong tiếng Pháp là godautre (nghề mô phạm, ngành sư phạm). (Xin nhờ các vị cao niên rành rẽ tiếng Pháp chỉ giáo thêm cho ở đây ạ),  và đã được các cụ nhà ta Việt hóa một cách thần kỳ và vô cùng lý thú, hợp lý như trên. Nhưng trong đời làm cô giáo của tôi, tôi còn phải "gõ" cả đầu bạc, đầu già nữa, chớ không chỉ đầu trẻ thôi đâu, vì hầu hết bà con, họ hàng của tôi, mà các bạn đã từng được biết qua trong những hồi ký trước đây của tôi, về sau đều thành học trò của tôi hết, như bác trai, chị Tâm là chị họ của tôi, bạn chị Tâm, lũ cháu họ... và có lãnh lương đàng hoàng vì... con dạy đâu cũng vậy, con dạy đây bác cám ơn! 

Tôi ra trường đại học đúng vào lúc thiên hạ đang ùn ùn rủ nhau đi vượt biên, nên chuyên ngành tiếng Anh của tôi theo một nghĩa nào đó, đúng là gặp thiên thời địa lợi. Suốt ngày tôi chỉ đi dạy kèm tiếng Anh, chẳng những cho mấy em học sinh, mà cả phụ huynh của chúng nó nữa! Đôi khi nhóm này đang ngồi học thì bạn tụi nó tới chơi, thấy bạn học Anh văn vui quá nên về xin má cho học theo! Thế là một nhóm khác hình thành tại một địa chỉ khác, và đôi khi cả nhà cùng ngồi học, càng đông càng vui. Tôi cứ gọi là đi dạy kèm mệt nghỉ! 

À mà "mệt-nghỉ" thiệt. Có lần đang dạy một nhỏ học trò thì nó mệt nên đòi nghỉ, xin ra chơi, và rủ tôi qua nhà bồ nó, cũng ở gần đó. Sau này tôi mới biết được lý do vì sao nó cứ rủ tôi đến nhà bồ nó chơi hoài như vậy, " vì cô lễ phép lắm, tới nhà  người ta, cô vòng tay cúi đầu chào hết người này tới người khác, không như lũ bạn em, chẳng biết chào hỏi ai làm em quê mặt"! Nhiều khi tôi cứ ngỡ mối quan hệ của chúng tôi là tình bạn thì đúng hơn là tình thày trò, vì chuyện gì nó cũng tâm sự với tôi. Nó còn chỉ dạy cho tôi cả cách "cua bồ"! Những lúc như vậy, mặt của tôi cứ gọi là nghệt ra, mắt trợn tròn. Đến lúc quay trở lại bài học Anh văn còn dang dở, nhìn tôi thao thao giảng cho nó nào văn phạm, nào ngữ vựng, phát âm tiếng Anh, mặt nó cứ ngớ ra y như bản mặt tôi lúc nghe nó "lên lớp" về  chuyện bồ bịch vậy!

Cũng vì cái sự lễ phép của tôi mà tôi đã có một đêm Noel đáng nhớ. Số là những  chỗ dạy kèm của tôi đều do người quen "làm mối". Một lần nọ, anh K. bạn anh hai tôi giới thiệu tôi dạy kèm Anh văn cho một cô gọi là học trò nhưng lại bằng tuổi cô giáo, tên là N. (Chẳng hiểu sao tất cả những học trò của tôi đều rất uyên bác, về một hay nhiều phương diện nào đó. Trước giờ học, họ đều huyên thuyên đủ thứ chuyện trên trời dưới đất, nhưng tới lúc học Anh văn thì họ lại ngậm tăm! N. cũng vậy). Rồi một hôm anh K. ghé nhà và nói rằng đêm Noel này gia đình N. mời tôi tới ăn reveillon, và còn nói thòng thêm một câu, chắc là có gì gì rồi! "Gì gì đây" bắt nguồn từ một hôm trên đường ra cổng đi về nhà sau giờ dạy, tôi giáp mặt với anh hai tên L. của N. Vốn tính lễ phép và ngoan ngoãn (khác xa bây giờ), tôi đã khoanh tay, cúi đầu, lễ phép nói, xin phép anh em về! Đó không phải là lần đầu tiên trong đời tôi thấy phản ứng của người khác trước cung cách lễ độ, lịch sự của tôi: họ cứ ngẩn người ra như sắp xỉu tới nơi, như thể trong đời, trước đây họ chưa bao giờ được nghe một giọng nói êm ái hay đối mặt với một kiểu lễ phép đến thế! Chẳng biết anh nghĩ ngợi sao, nhưng sau đó, anh L. đã xin một giờ học của em gái để "tìm hiểu" tôi!  Trong việc học Anh Văn thì tôi cứ gọi là thày cô dạy một tôi hiểu biết mười, nhưng chuyện bồ bịch thì...! Anh L. cứ việc ngồi nói, bóng gió gần xa có, mà huỵch tẹt cũng có, còn tôi cứ việc ngồi nghe và xếp hết câu nói này tới câu khác của anh L. và cất vào bộ nhớ như người ta xếp giấy, tờ này chồng lên tờ kia, để về hỏi má, nhờ má hiểu giùm!

Bữa tiệc reveillon diễn ra sau đó, có mặt đủ bá quan văn võ, gồm anh K, anh L, N, một vài người bạn khác của gia chủ, và cả bà cụ thân sinh hiền hậu của họ, người có lẽ đã cố tình  "phỏng vấn",  xem giò xem cẳng tôi sau hôm tôi vô tình chạm trán anh L. Diện hẳn lên trong bộ đồ vest, anh L. đã chằm chằm nhìn tôi mà rằng anh ấy đang muốn tuyển đầu bếp, để thay cho bà cụ thân sinh sắp tới tuổi nghỉ hưu! Em anh K. tới nhà tôi chơi, chắc cũng đã nghe hết chuyện từ anh K, vừa nhéo má tôi vừa nói rằng, con gái ngoan ngoãn hiền lành có giá lắm đó!

Dù câu chuyện đó chẳng đi tới đâu, nhưng trên đường đời vạn lý, nếu đây đó nở ra những bông hoa bé dại dưới chân đi, cũng ít nhiều đã làm vui lòng người lữ hành, và làm dịu đi những nỗi cay đắng trong đời, nhất là trong những tháng ngày tăm tối đó, chẳng ai biết được tương lai mình sẽ ra sao, hay lại tiếp tục đen như mực, phải mò mẫm mà đi như trong đêm Giáng sinh..đen thui năm ấy (trái ngược hẳn với Tây có Giáng sinh Trắng,  White Christmas)!: không lấp lánh của  ánh đèn màu rực rỡ,  không lung linh của dây kim tuyến làm bằng giấy trang kim,  không nét lộng lẫy của trái châu và đồ trang trí  tô điểm cây Noel quen thuộc, không tiếng đàn tiếng hát rộn rã thuở nào của những Mùa Sao Sáng năm xưa trong ký ức giờ đã trở nên xa vời!

Thày cô giáo ra khỏi lớp vẫn là thày cô giáo. Tôi đã nghiệm ra được điều này trong quãng đời xuôi ngược đi gõ đầu thiên hạ. Một lần nọ, tôi cùng vài đứa bạn  rủ nhau vô chợ ăn phở. Chẳng những ăn mà thôi, chúng tôi còn giỡn hớt cười nói oang oang nữa. Bỗng một cô học trò nhỏ, chắc từ dịp tôi còn đi thực tập, ngồi ngay cạnh tôi  trong quán hủ tíu, và dù tôi không nhớ mặt cũng chẳng biết tên, đột nhiên đứng vụt dậy và khoanh tay cúi đầu chào tôi, thưa Cô! Trời ơi không cần diễn tả thì chắc các bạn cũng đủ hiểu cảm xúc của tôi lúc bấy giờ: tôi chỉ muốn độn thổ để che bản mặt đỏ rần! Tôi xấu hổ! Tôi quê! Tôi nhục! 

Một bạn giáo viên đồng nghiệp của tôi cũng kể một kinh nghiệm tương tự. Nhiều lúc trời mưa tầm tã, đường vắng ngắt không một bóng xe qua lại, mà đèn đỏ bật lên là anh chàng ta cứ tự động ngoan ngoãn chịu đội mưa dừng xe ngay chớ nhất định không dám vượt đèn đỏ, vì sợ lỡ có đứa học trò nào hoặc cả phụ huynh chúng nó nữa, ở quanh đó và thấy tác phong không chuẩn mực của thày giáo, thì tới giờ Công Dân Giáo Dục phải giảng giải Luật Đi Đường cho học trò chẳng hạn thì ma nào mà nó thèm nghe thày nữa? 

Cái nghề bán cháo phổi không thôi cũng đã đủ cực khổ rồi, mà lại còn bao nhiêu gò ép vòng ngoài nữa, khiến tôi nhiều lúc đâm nản, nên tới thời mở cửa, tôi đã gần như ngay lập tức "thôi chia tay từ đây"  nghiệp giáo và xin vô làm ở một công ty xây dựng của Anh quốc.

Còn đang cắp sách tới trường thì học Anh văn cũng phải, nhưng tới khi ra đi làm rồi mà tôi vẫn còn được công ty cho đi học thêm. Số là những "con ông cháu cha" trong công ty thì được đặc cách qua công ty mẹ bên Anh tu nghiệp, những kỹ sư  "không thân không thế" thì được biệt phái về các công ty con ở Malaysia, Thailand... thực tập, còn hạng dịch thuật kiêm thư ký văn phòng tép riu như tôi, và cả những kỹ sư nữa, nếu muốn, sẽ được công ty cho "du học tại chỗ"!  Một hôm, một thày giáo Tây tới công ty để rà soát trình độ và tổ chức thi xếp lớp tụi tôi, nên hôm ấy công ty được nghỉ làm hẳn nửa buổi. Kể từ sau hôm đó, ngày đi làm, tối tối tôi lại tới trường tiếp tục sách đèn.

Có học thì mới biết bể học mênh mông. Tôi vốn hay tự cao tự đại là luôn đứng nhất lớp cả môn Việt văn lẫn Anh văn, nhưng khi ra đi làm, mỗi lần mấy ông người Anh nói chuyện tôi đều phải luôn miệng hỏi lại "Sorry?" (Xin lỗi ông nói gì?) thiệt nhục ơi là nhục. Hóa ra trong trường, tôi chỉ quen với tiếng Mỹ, khi nghe radio tôi chỉ quen giọng Mỹ đài VOA, ấy thế mà trời xui đất khiến làm sao tôi lại lọt ngay vào một công ty Ăng Lê mới chết chứ! Giọng người Anh, người Úc, người  Scotland... nghe nặng một cách kỳ lạ, như thể họ đang nói ngọng vậy, như thể không phải là nói mà là đánh vật mới đúng, nhưng dĩ nhiên chỉ vì mình nghe không quen mà thôi. May mắn gặp được ông kỹ sư nào (như đồng nghiệp của tôi, kỹ sư Stuart Marshall chẳng hạn) người Anh nhưng nói giọng Mỹ thì "hai đứa tụi tôi" cứ như đang nói tiếng Việt với nhau, ôi thật sung sướng!

Trở lại chuyện học "tại chức", những ông thày Tây của tôi tại ngôi trường này rất thích học sinh Việt Nam. Họ đều nói từng dạy tiếng Anh nhiều nơi trên thế giới, nhưng chỉ có học trò Việt Nam mới rầm rầm/răm rắp/lục tục đứng lên chào thày khi thày vô/ra khỏi  lớp, làm họ cảm động lắm, và cảm thấy được trọng vọng vô cùng, chỉ có điều họ nói rằng khi tụi tôi gọi họ là Teacher, teacher (thày ơi thày!) thì họ sẽ không hiểu, vì thế chỉ nên gọi bằng tên như "Dave!" (Thày Dave ơi!)... là đủ. 

Một vài mẩu chuyện vui khi còn làm "học sinh già" xin được kể hầu các bạn: Ông thày Tây rà trình độ và xếp lớp cho tụi tôi hôm trước hóa ra cũng là thày dạy của tôi ở ngôi trường mới này. Chắc ông ta vẫn tò mò muốn biết tụi tôi có phải tự lo liệu hay không, nên đã hỏi chung cả lớp nếu ai được công ty tài trợ học phí cho thì giơ tay lên. Cả lớp chỉ có tôi và anh Hùng kỹ sư cùng công ty giơ tay. Thấy vậy, một cô gái tự nhận là người mẫu ngồi học cạnh tôi, nói nhỏ với tôi rằng chị sướng quá há! Cô ta chắc mới ở ngoài kia vào,  nhưng không dữ, và cũng không đẹp, nhan sắc cỡ trung bình, và mũi thì sửa nhìn là biết ngay, vì bình thường mũi không đỏ rực lên một cách kỳ lạ như thế. Có thể khi lên sàn catwalk, diện quần áo son phấn vào, chắc cô ta trông sẽ lộng lẫy hơn chăng, vì người đẹp nhờ lụa mà? Cũng không hiểu rõ ý cô gái là sao, tôi trả lời chung chung, trời đất ơi, em là người mẫu, chị là người thường, chị không nói em sướng thì thôi, sao em lại nói ngược như vậy? Cô ấy buồn bã nói rằng, mình phải tự lo hết đó chị, tiền áo váy giày dép son phấn chẳng có công ty nào trả cho mình đâu. Thì ra là vậy.

Cũng ngồi học gần tôi là một anh chàng người Hoa,  khi phải tự giới thiệu đã nói mình là dân Đài Loan hay Hongkong gì đó tôi không nhớ rõ, và tên là Sunny Sun! (tạm dịch là Minh Nhật). Đến chừng thày giáo giải thích một chữ tiếng Anh nọ có nghĩa là "không trẻ, không già", tôi bèn quay sang anh Hùng nói đùa, "sồn sồn", anh Sunny Sun kia bỗng phá ra cười. Té ra anh ta Hongkong bên hông Chợ Lớn nhưng lại muốn giựt le, chơi nổi, vì Đài Loan, HongKong nào mà hiểu được câu tiếng lóng rặt Việt Nam đó? Từ đầu tôi đã nghi nghi rồi!

 

Trần Thị Phương Lan     

(Bút nhóm Hoa Nắng)